Darowizny stanowią formę wsparcia finansowego lub rzeczowego, którą osoby fizyczne lub prawne przekazują innym podmiotom – często na cele charytatywne, społeczne, religijne lub edukacyjne.
W wielu krajach prawo podatkowe przewiduje, że darowizna może być częściowo lub w całości uwzględniona w zeznaniu podatkowym, dzięki temu można zmniejszyć obciążenie podatkowe. Jednocześnie darowizna może stanowić zdarzenie powodujące powstanie obowiązku podatkowego (np. podatek od spadków i darowizn). Jak ująć darowiznę w PIT? Kiedy przysługuje zwolnienie lub odliczenie? Jakie limity obowiązują i jakie formalności trzeba dopełnić? Znajomość odpowiedzi na te pytania pomoże uniknąć problemów z fiskusem.
Darowizna – co to jest?
Darowizna to jednostronna czynność prawna, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego, kosztem swego majątku – zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego. Może przyjąć formę pieniężną (przelew bankowy, przekaz) lub rzeczową (przekaz nieruchomości, pojazdu, dzieł sztuki, wartości intelektualnych itp.). Umowa darowizny formalizuje zamiar i warunki przekazania – może zostać spisana w formie zwykłego pisma, a w przypadku niektórych darowizn (np. nieruchomości) wymagana jest forma aktu notarialnego.
Pod względem podatkowym darowizna ma dwie strony:
- od strony obdarowanego – możliwość obowiązku podatkowego lub skorzystania ze zwolnienia (lub odliczenia w PIT, gdy przepisy to przewidują),
- od strony darczyńcy – mimo że darowizna nie stanowi kosztu uzyskania przychodu (więc nie pomniejsza dochodu czy przychodu w działalności gospodarczej), to w niektórych sytuacjach może być ujęta jako ulga w zeznaniu.
Darowizna nie stanowi przychodu opodatkowanego podatkiem dochodowym (PIT), ale może wymagać rozliczenia podatku od spadków i darowizn albo umożliwiać odliczenie darowizny od podatku dochodowego, gdy spełnione są ustawowe warunki.
Darowizna a podatek – zasady i ograniczenia
W polskim systemie podatkowym podatnik może skorzystać z odliczenia darowizny od dochodu w zeznaniu PIT, jeżeli darowizna została przekazana na określone cele przewidziane ustawą (np. cele pożytku publicznego, kształcenie zawodowe, ochrona zdrowia, wspieranie kultu religijnego, odbudowa zabytków itp.). Oznacza to, że podatnik, który w roku podatkowym przekazuje środki lub rzeczy na cele uznane ustawowo, może zgłosić je jako odliczenie w zeznaniu. Odliczenie darowizny od podatku ogranicza się zwykle do części dochodu – maksymalnie do 6% dochodu (liczonego jako przychód pomniejszony o koszty). Zgodnie z interpretacjami organów podatkowych, do limitu 6% dochodu sumuje się wszystkie darowizny, które podatnik przekazał w danym roku podatkowym. Warto też zauważyć, że w przypadku działalności gospodarczej rozliczanej ryczałtem (gdzie nie uwzględnia się kosztów) niektóre regulacje dopuszczają zastosowanie odliczenia darowizny od przychodu – zgodnie z ustawą. Niektóre darowizny mają wyjątkowy status, na przykład wsparcie kościelnej działalności charytatywno-opiekuńczej – te darowizny mogą być odliczane bez limitów w określonych przypadkach, zgodnie z odrębnymi przepisami. Więcej na temat rozliczenia z fiskusem można znaleźć na stronie https://www.podatnik.info/.
Odliczenie darowizny od podatku
Aby skorzystać z odliczenia, podatnik musi:
- Zsumować wszystkie darowizny przekazane w roku podatkowym, które spełniają warunki ustawowe.
- Sprawdzić, czy suma tych darowizn mieści się w limicie 6% dochodu (lub innego limitu, jeżeli przepisy przewidują inny).
- Wypełnić właściwy załącznik w zeznaniu PIT (najczęściej PIT/O) i przenieść wartość odliczenia do odpowiednich rubryk właściwej deklaracji (np. PIT 36, PIT 36L lub PIT 28).
- Udokumentować darowizny – dla darowizn pieniężnych zwykle dowodem wpłaty bankowej; dla darowizn rzeczowych – umową darowizny lub innymi dokumentami potwierdzającymi przekazanie, wartość i dane stron.
Jeśli darowizna była przekazana na cele kultu religijnego, podatnik może być zobowiązany dodatkowo przekazać sprawozdanie o przeznaczeniu środków (w określonym czasie) zgodnie z wymogami dotyczącymi danej organizacji kościelnej.
Odliczenia dokonuje się w zeznaniu rocznym – podatnik uwzględnia je przy ustalaniu podstawy opodatkowania lub przychodu, co skutkuje niższym podatkiem należnym.
Kiedy powstaje obowiązek podatkowy?
Darowizna podlega również rozliczeniu według ustawy o podatku od spadków i darowizn, jeśli obdarowany przekroczy limity lub nie należy do grupy objętej zwolnieniami. Obowiązek podatkowy powstaje w chwili dnia otrzymania darowizny – jest to moment, gdy obdarowany staje się właścicielem rzeczy lub praw majątkowych, albo gdy dochodzi do formalnego przeniesienia tytułu własności lub przyjęcia darowizny. Jeżeli darowizna wymaga formy aktu notarialnego (np. nieruchomości), momentem powstania obowiązku jest data, w której akt zostaje sporządzony i staje się skuteczny prawnie.
Grupy podatkowe i kwoty wolne
W systemie podatku od spadków i darowizn istnieją trzy grupy podatkowe, w których klasyfikacja zależy od stopnia pokrewieństwa między darczyńcą a obdarowanym:
- I grupa podatkowa – osoby z najbliższej rodziny (np. zstępni, wstępni, małżonek, rodzeństwo),
- II grupa podatkowa – dalsza rodzina (np. rodzeństwo rodziców, siostrzeńcy, szwagrowie, rodzeństwo małżonków),
- III grupa podatkowa – podmioty spoza tych kategorii.
W przypadku I grupy podatkowej funkcjonuje również tzw. zerowa grupa podatkowa – osoby z najbliższej rodziny mogą być zwolnione całkowicie z podatku od darowizny, jeśli spełnią określone warunki (np. zgłoszenie darowizny do właściwego urzędu skarbowego). Osoby z II lub III grupy podatkowej mogą korzystać ze zwolnień i ulg, ale zwykle obowiązkowe jest opodatkowanie nadwyżki ponad kwoty wolne właściwe dla danej grupy.
Kwoty wolne i stawki podatku różnią się w zależności od grupy i od wartości darowizny – dla darowizn nieznacznych stawki mogą sięgać od 3% (I grupa) do wyższych procentów w III grupie. Wartość darowizny do określonego progu może być zwolniona od podatku, ale jeśli suma rzeczy i praw majątkowych nabytych dotychczas od danego darczyńcy (w okresie do 5 lat) przekracza limit, może powstać obowiązek podatkowy.
Podatek od darowizny – zgłoszenie i dokumentacja
Obdarowany (lub uprawniony podmiot) jest zobowiązany zgłosić darowiznę – jeśli konieczne – do właściwego urzędu skarbowego w terminie określonym przez przepisy (zwykle w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania). Zgłoszenie dotyczy darowizn przekraczających limity lub darowizn, które przekraczają kwoty wolne dla danej grupy podatkowej i nie korzystają ze zwolnień. W zgłoszeniu należy wskazać wartość majątku, dane stron, datę przekazania, a w razie potrzeby dołączyć dokumenty tj. umowę darowizny, wycenę rzeczoznawcy (dla nieruchomości, wartości niematerialnych), inne dowody potwierdzające nabycie praw majątkowych. W przypadku darowizn nieruchomości umowa musi być sporządzona w formie aktu notarialnego, a zgłoszenie do urzędu skarbowego powinno uwzględniać formę i moment formalnego przeniesienia własności. Brak zgłoszenia darowizny może skutkować naliczeniem podatku, karnych odsetek, a w skrajnych wypadkach sankcjami administracyjnymi.
Darowizny mogą być nie tylko formą wsparcia społecznego, religijnego czy edukacyjnego, ale także elementem planowania podatkowego. Dzięki regulacjom umożliwiającym odliczenie darowizny od podatku podatnik może obniżyć obciążenia podatkowe. Trzeba także pamiętać, że w określonych przypadkach darowizna może wywołać obowiązek podatkowy. Warto znać podstawowe zasady dotyczące darowizn, to pozwoli postępować zgodnie z prawem.
