Czy kierowca może odmówić policjantowi dmuchania w balonik? Pytanie internauty skierowaliśmy do prawnika.
Internauta: W związku z nowelizacją kodeksu drogowego w czerwcu br. chciałabym się dowiedzieć, czy kierowca dalej może odmówić dmuchania w balonik, są na ten temat różne zdania. Sama Ustawa mówi o uzasadnionym podejrzeniu, zatem jeżeli policjant przeprowadza rutynową kontrolę, to jakie ma uzasadnione podejrzenie? Jeżeli jechało się prosto, przepisowo, to gdzie ono jest?
Dzisiaj usłyszałam od policjantki, że nie wie, co robimy w domu, w związku z tym ma uzasadnione podejrzenie. Dla mnie to jest domniemane. Zachowuję się poprawnie, więc nie ma uzasadnienia. Jak to jest z punktu widzenia prawnego. Co to znaczy "uzasadnione podejrzenie"?
Na pytanie Internauty odpowiada radca prawny Beata Koczorowska-Muszyńska.
Zgodnie z art. 129 ust. 1 Ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 1260 ze zm.) dalej zwana: Prd (tak brzmi poprawna nazwa ustawy, którą czytelnik potocznie nazwał kodeks drogowy) „Czuwanie nad bezpieczeństwem i porządkiem ruchu na drogach, kierowanie ruchem i jego kontrolowanie należą do zadań Policji”.
W związku z ww. zadaniami ustawodawca wskazał w ustępie 2 art. 129 Prd, uprawniania, jakie przysługują funkcjonariuszom policji w związku z czuwaniem nad bezpieczeństwem i porządkiem w ruchu drogowym, są nimi między innymi następujące uprawnienia:
- legitymowanie uczestnika ruchu i wydawania mu wiążących poleceń co do sposobu korzystania z drogi lub używania pojazdu;
- sprawdzanie dokumentów wymaganych w związku z kierowaniem pojazdem i jego używaniem, zezwolenia na kierowanie pojazdem uprzywilejowanym oraz dokumentu potwierdzającego zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub dowodu opłacenia składki za to ubezpieczenie;
- żądanie okazania dokumentu potwierdzającego prawo do używania pojazdu, który jest zarejestrowany za granicą, jeżeli pojazd ten nie jest zarejestrowany na nazwisko osoby nim kierującej;
- sprawdzanie zezwolenia na przejazd pojazdu nienormatywnego lub wypisu z tego zezwolenia;
- żądanie poddania się przez kierującego pojazdem lub przez inną osobę, w stosunku do której zachodzi uzasadnione podejrzenie, że mogła kierować pojazdem, badaniu w celu ustalenia zawartości w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu;
- sprawdzanie stanu technicznego, wyposażenia, ładunku, wymiarów, masy lub nacisku osi pojazdu znajdującego się na drodze;
- sprawdzanie zapisów urządzenia rejestrującego samoczynnie prędkość jazdy, czas jazdy i czas postoju, obowiązkowe przerwy i czas odpoczynku;
- wydawanie poleceń:
a) osobie, która spowodowała przeszkodę utrudniającą ruch drogowy lub zagrażającą jego bezpieczeństwu, albo osobie odpowiedzialnej za utrzymanie drogi,
b) kontrolowanemu uczestnikowi ruchu - co do sposobu jego zachowania;
- uniemożliwienie:
- a) kierowania pojazdem osobie znajdującej się w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu,
- b) korzystania z pojazdu, którego stan techniczny, ładunek, masa lub nacisk osi zagrażają bezpieczeństwu lub porządkowi ruchu, powodują uszkodzenie drogi albo naruszają wymagania ochrony środowiska,
- c) korzystania z pojazdu zarejestrowanego w kraju niebędącym państwem członkowskim, jeżeli kierujący nim nie okazał dokumentu potwierdzającego zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub dowodu opłacenia składki za to ubezpieczenie,
- d) kierowania pojazdem przez osobę nieposiadającą wymaganych dokumentów uprawniających do kierowania lub używania pojazdu;
- używanie przyrządów kontrolno-pomiarowych, a w szczególności do badania pojazdu, określania jego masy, nacisku osi lub prędkości, stwierdzania naruszenia wymagań ochrony środowiska oraz do stwierdzania stanu trzeźwości kierującego;
- używanie urządzeń rejestrujących;
- usuwanie lub przemieszczanie pojazdu w przypadkach przewidzianych w art.13a ust. 1-3 Pdr
- kontrola przewozu drogowego towarów niebezpiecznych oraz wymagań związanych z tym przewozem;
- używanie urządzeń nagłaśniających, sygnalizacyjnych lub świetlnych, służących do wydawania wiążących poleceń uczestnikowi ruchu;
- występowanie w uzasadnionym przypadku z wnioskiem o ocenę stanu zdrowia kierującego pojazdem;
- występowanie do starosty z wnioskiem o skierowanie kierowcy lub osoby posiadającej pozwolenie na kierowanie tramwajem na egzamin sprawdzający kwalifikacje, jeżeli istnieją uzasadnione i poważne zastrzeżenia co do kwalifikacji tej osoby;
- pilotowanie pojazdów (nie dotyczy pojazdów nienormatywnych pilotowanych przez pilota na zasadach określonych w art. 64 ust. 1 pkt 3 Prd).
Jak słusznie zauważył internauta jedno z uprawnień policjantów wskazane w art. 129 ust. 2 pkt 3 Prd dotyczy żądania poddania się przez kierującego pojazdem lub przez inną osobę, w stosunku do której zachodzi uzasadnione podejrzenie, że mogła kierować pojazdem, badaniu w celu ustalenia zawartości w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu. Cytowany przepis nie zmienił się od dnia wejścia w życie ustawy prawo o ruchu drogowym i w ocenie policji do dnia 1 czerwca 2017 roku był podstawą do przebadania zatrzymanego kierowcę na trzeźwość pomimo nie naruszenia zasad ruchu drogowego.
Natomiast 1 czerwca 2017 roku weszła w życie nowelizacja Ustawy prawo o ruchu drogowym, która spowodowała dodanie do ustawy art. 129ja o treści: „W toku kontroli ruchu drogowego uprawniony organ kontroli może poddać kierującego pojazdem lub inną osobę, w stosunku do której zachodzi uzasadnione podejrzenie, że mogła kierować pojazdem, badaniu w celu ustalenia w organizmie zawartości alkoholu lub obecności środka działającego podobnie do alkoholu.”
Powyższy przepis 129ja Prd ma być podstawą prawną do legalnie przeprowadzanych tzw. rutynowych kontroli trzeźwości. Natomiast zwrot uzasadnione podejrzenie dotyczy innej osoby niż kierujący, która mogła kierować pojazdem.
W uzasadnieniu do projektu Ustawy z dnia 23 marca 2017 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 r., poz. 966) zmieniającej m.in. Ustawę prawo o ruchu drogowym i wprowadzającej przedmiotowy art. 129ja Prd, wskazano: „Ponadto proponuje się wprowadzenie do ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym wyraźnego unormowania, stanowiącego podstawę do poddawania kierujących pojazdami lub innych osób, w stosunku do których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że mogły kierować pojazdem, w toku kontroli drogowej przez uprawniony do kontroli organ badaniu w celu ustalenia zawartości w organizmie alkoholu lub obecności środka działającego podobnie do alkoholu. W aktualnym stanie prawnym wskazane uprawnienie organów kontroli jest wyinterpretowywane z unormowań Prawa o ruchu drogowym, w szczególności z art. 129 ust. 2 pkt 3, art. 129i i art. 129j. Możliwość dokonywania badań na zawartość alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w toku kontroli drogowej w istotny sposób przyczynia się do poprawy bezpieczeństwa na drogach poprzez wyeliminowanie nietrzeźwych i odurzonych kierowców, jest z tego powodu istotnym instrumentem do przeciwdziałania negatywnym zjawiskom na drogach. Biorąc pod uwagę to, że żądanie poddania się takiej kontroli związane jest z ingerencją w prawo do wolności osobistej, niezbędne jest zamieszczenie w ustawie wyraźnego unormowania kompetencyjnego w tym zakresie”.
Powyższe oznacza, że ustawodawca celowo wprowadził 129ja Prd w celu usunięcia niejasności interpretacyjnych i wątpliwości obywateli. W związku z tym z dniem 1 czerwca 2017 roku jednoznacznie do systemu prawnego wprowadzono art. 129ja Prd – przepis prawa ograniczający swobodę i wolność osobistą jednostki w celu ratowania dobra wyższego – życia i zdrowia w związku z bezpieczeństwem w ruchu drogowym.
Przepis ten umożliwia funkcjonariuszom policji przeprowadzenie tzw. rutynowych kontroli trzeźwości, w tym również kontroli kierowców, którzy na drodze zachowują się poprawnie.